Stageonderzoek: effecten op psychische gezondheid in de eerste 1000 dagen

Al vóór de 2e verjaardag heeft het psychisch welbevinden van een moeder groot effect op de gezondheid van haar kindje. De effecten op het kind zijn zelfs zichtbaar wanneer de psychische moeilijkheden voor de geboorte plaatsvinden. Het is een van de opvallende uitkomsten van het onderzoek dat Indi Zandstra voor haar stage bij Raedelijn deed. Maar hoe zit dat precies en wat viel haar nog meer op in het onderzoek?

Depressie van de moeder en hechting

Indi zocht in wetenschappelijke literatuur naar factoren die invloed hebben op de psychische gezondheid van kinderen in de eerste 1000 dagen van het leven. Een belangrijke risicofactor die ze vond is depressie van de moeder (1, 2, 3). Want wanneer de moeder depressieve klachten ervaart, is er een grotere kans dat ze minder sensitief is en ze daardoor minder gevoelig is voor signalen van haar kind. Ook ontdekte ze dat er een verschil is in de hechting van het kind en de moeder-kind interacties tussen kinderen van depressieve en niet-depressieve moeders (2, 3, 4).

Arjan Biemans, adviseur bij Raedelijn: 
“Uit het onderzoek van Indi blijkt dus dat we ons meer zouden moeten focussen op interventies die zich richten op de interactie tussen moeder en kind. Omdat dat voor het kind belangrijker blijkt te zijn, dan wanneer we ons enkel focussen op interventies gericht op de depressie of angststoornis van de moeder zelf.

Een ander opvallend detail vond ik een onderzoeksresultaat van Indi waarin stond dat het een negatief effect op het kind heeft als de kijkrichting van de buggy van de ouder afgewend is. De interactie tussen ouder en kind ontbreekt dan. Een open deur. Maar als je al veel aan je hoofd hebt… Dergelijke tips kunnen we denk ik niet vaak genoeg herhalen.”

Interventies in de eerste 1000 dagen

Daarom heeft Indi ook gekeken naar interventies die inspelen op de psychische gezondheid (van jonge kinderen) in de eerste 1000 dagen. De Ouder-baby interventie blijkt voor moeders met een depressie één van de mogelijkheden te zijn 5. Dit is een preventieve interventie waarbij het gezin begeleiding krijgt in de thuissituatie. En die gericht is op het verbeteren van sensitiviteit van de moeders, de hechting van het kind en de moeder-kind interacties.

Arjan:
“We zouden eens goed in de regio moeten kijken of we de Ouder-baby interventie en andere interventies die Indi heeft gevonden kunnen inzetten. Maar ook of we in de prenatale fase voldoende aandacht hebben voor genoemde factoren als depressie, stress en angst. Het effect daarvan werkt namelijk dan al door bij het kind. Dat kan bijvoorbeeld in preventieve zin met doorgaande groepen van (aanstaande) moeders. Een ander belangrijk punt is het sterker verbinden van de jeugdhulp en de volwassenen hulp. Juist omdat het zo belangrijk is een heel familiesysteem in beeld te hebben, en niet alleen de ouder zelf. Dit geldt des te meer als er zeer jonge kinderen zijn. We horen dit ook terug van professionals uit de wijknetwerken."

De resultaten samengevat

Naast depressie heeft Indi ook andere risico- en beschermende factoren gevonden en interventies die daar op inspelen. In onderstaande infographic staan al deze factoren en mogelijke interventies weergegeven. 

Klik op de link hieronder voor de infographic

• Download Infographic onderzoek de eerste 1000 dagen

Aanbevelingen op basis van de resultaten

Op basis van haar bevindingen uit de literatuur, praktische databases en gesprekken met professionals heeft Indi een aantal aanbevelingen opgesteld voor Raedelijn. Zoals de aanbeveling dat de adviseurs van Raedelijn en professionals uit de geboortezorg door moeten gaan met het opstarten en in stand houden van de geboortezorg wijknetwerken. Deze wijknetwerken dragen namelijk bij aan sneller contact tussen professionals en aan nieuwe inzichten en integrale adviezen voor (aanstaande) moeders. 

Specifiek voor de wijknetwerken beveelt Indi een aantal vragen aan die standaard gesteld zouden kunnen worden tijdens casuïstiekbesprekingen: 

• Wat zijn volgens jouw beeld als professional nu de grootste kwetsbaarheden?

• Wat is er bekend over het sociale netwerk en eventuele steun voor de zwangere?

• Wat is er bekend over de psychische gezondheid van de zwangere?

• Wat is er bekend over de (betrokkenheid van) de vader?

• Waar de heeft de vrouw zelf behoefte aan? 

De andere aanbevelingen staan in bovenstaande infographic.

Reflectie van Indi op haar stage bij Raedelijn

“Ik heb ontzettend veel geleerd tijdens mijn stage bij Raedelijn. Bijvoorbeeld over het werk van adviseurs waarbij wordt samengewerkt aan opdrachten voor een kansrijke start. En wat ik vooral treffend vond om te leren is hoe belangrijk de eerste 1000 dagen van het leven nou echt zijn. Wat er in deze periode gebeurt heeft namelijk zoveel invloed op de ontwikkeling van het kind, zeer waarschijnlijk door zijn of haar hele leven heen.

Ik vind het veelbelovend om te zien dat de Raedelijn adviseurs en alle professionals daaromheen al flink op weg zijn om in de regio Utrecht bij te dragen aan een kansrijke start voor alle kinderen. Het is mij tegelijkertijd ook duidelijk dat er nog veel moet gebeuren, vooral voor moeders, vaders en kinderen die met een opeenstapeling van risicofactoren te maken hebben.” 

Meer weten over wat er in de regio Utrecht gebeurt op het gebied van Kansrijke Start? Neem een kijkje op de website van Kansrijke start regio Utrecht. 

Referenties:

1 Kingston, D., McDonald, S., Austin, M.-P., & Tough, S. (2015). Association between

prenatal and postnatal psychological distress and toddler cognitive development: A systematic review. PLoS ONE, 10(5). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0126929

2 Lefkovics, E., Baji, I., & Rigó, J. (2014). Impact of maternal depression on pregnancies and on early attachment. Infant Mental Health Journal, 35(4), 354–365. https://doi.org/10.1002/ imhj.21450 

3 Stein, A., Pearson, R. M., Goodman, S. H., Rapa, E., Rahman, A., McCallum, M., Howard, L. M., & Pariante, C. M. (2014). Effects of perinatal mental disorders on the fetus and child. The Lancet, 384(9956), 1800–1819. https://doi.org/10.1016/S0140-6736

4 Barnes, J., & Theule, J. (2019). Maternal depression and infant attachment security: A

meta-analysis. Infant Mental Health Journal, 40(6), 817–834. https://doi.org/ 

10.1002/imhj.21812

5 Nikken, P. (2009). Databank effectieve jeugdinterventies: beschrijving 'Ouder-baby

interventie'. Nederlands Jeugdinstituut. https://www.nji.nl/nl/Download-NJi/Werkblad/Uitgebreide-beschrijving-Ouder-baby interventie.pdf(14)61277-0