Transformatie rond het jonge kind Overvecht

Hoe werken we beter samen zodat we een duurzaam verschil kunnen maken voor (ongeboren) kinderen die opgroeien in een kwetsbare situatie? Deze vraag leefde in Overvecht. Raedelijn is hiermee aan de slag gegaan, in opdracht van de Gemeente Utrecht, in samenwerking met veel ouders en professionals die werkzaam zijn rondom de geboortezorg en het opgroeien van het jonge kind.

In de wijk Overvecht in Utrecht is een transformatieproces doorlopen dat vanuit ouders en professionals ontwikkeld is en door management en bestuur bekrachtigd en versterkt is. Wat zijn de transformatieprincipes die hier zichtbaar zijn?

In beeld komen ‘community up’, co- creëren, grenswerkers, gezamenlijke Moonshot van de verandering. Hoe zijn we op deze manier van werken, deze co-creatie van ouders en professionals en dat dat ook goed werkt voor alle partijen, gekomen?

In dit artikel bespreken we het proces, de doelen en de resultaten vanuit het perspectief van de beoogde transformatie: welke transformatie principes zien we hier en wat heeft dit gebracht?

1. Met ouders: wat speelt er volgens hen?

Els Bremer, senior adviseur bij Raedelijn en kartrekker van het project Jonge Kind Overvecht: ‘Om te kijken hoe er een duurzaam verschil gemaakt kan worden voor ouders en hun (jonge) kinderen, zijn we gaan praten met een groep jonge moeders uit Overvecht. Vragen die we stelden zijn bijvoorbeeld: wat heb jij nodig als je een baby krijgt? Of wat had je voorheen nodig gehad? In die gesprekken merken we wat de inwoners en de jonge ouders zelf écht nodig hebben. Want ze zeggen het zelf.’

Zo vertelden moeders over eenzaamheid, over niet begrijpen wat de zorgverlener bedoelt, over moeilijkheden met taal en gebrek aan kennis en informatie, over wantrouwen naar hulpverlening of gemeente, en over lange wachttijden voor kinderopvang. Door die lange wachttijd worden vaak cruciale fases in de ontwikkeling gemist: een kindje dat geen Nederlands spreekt en niet in aanmerking komt voor kinderopvang bijvoorbeeld. Daar maken ouders zich zorgen over.

Om deze zorgen een plek te geven zijn in Utrecht-Overvecht ouders, professionals, beleidsadviseurs en bestuurders een nieuwe weg ingeslagen rond de hele jonge kinderen in de wijk. Samen ontwikkelden zij een andere manier van werken. Een transformatie van de manier waarop deze problemen in het verleden zijn aangepakt: in plaats van professionals die praten over ouders, nemen ouders hun positie als gesprekspartner en sleutelpersonen in.

Er is een Informatiepunt Overvecht opgericht en dat wordt gerund door ouders vanuit allerlei achtergronden. Professionals zijn beschikbaar op verzoek, en organisaties faciliteren OKé gezamenlijk. Ouders die naar Oké komen voelen zich gehoord en voelen zich veilig.

Salma Alalo, moeder in Overvecht

‘Het project Jonge kind Overvecht betekent veel voor mij. Ik ben zelf een moeder en ik had veel vragen en er waren veel onzekerheden in mijn hoofd. Ik durfde mijn vragen niet te stellen omdat ik dacht dat ze dom zouden zijn. Dat durf ik nu wel omdat ik voel dat de andere moeders mij begrijpen.’

‘Als moeder vind ik het heel prettig dat ik ook betrokken ben bij beslissingen over wat er wordt gedaan voor ouders in de wijk. Het geeft mij verantwoordelijkheid en daardoor voel ik mij als mens gezien. Dat klinkt een beetje heftig maar als iets gebeurt in de wijk door iemand die niet in de wijk woont, dan voelt dat echt anders.’

‘Ook de samenwerking tussen de ouders en professionals loopt beter. Ouders krijgen door gesprekken met elkaar meer zelfvertrouwen. Deze samenwerking geeft de ouders waardering waardoor ze zelf verder willen groeien en zich willen ontwikkelen. En precies dat zorgt voor het juiste effect voor kinderen, ouders en samenleving.’

2. Co-creëren van ouders en professionals

In Overvecht was en wordt heel veel georganiseerd voor en rond jonge kinderen en hun ouders. Voorheen vaak vanuit ieders eigen taak of plek. In een serie bijeenkomsten en (gezellige!) lunches van ouders en professionals is nagedacht over wat er nodig is: wat ouders vinden dat er nodig is om een jong kindje te begeleiden bij het opgroeien én over hoe professionals daar over denken.

In alle stappen en gesprekken van het veranderingsproces rond het Jonge Kind is daarom uitgegaan van co-creëren. Het samen en met elkaar doen: niet up of top down, maar ‘community up’: samen met de community én met het systeem van hulp. Ouders doen mee! En niet alleen in werkgroepen, maar ook bij bestuurlijke ontmoetingen en in de rol van projectleider. De leefwereld van ouders en de wereld van professionals en beleid worden meer verbonden.

3. Taal als doorbrekend principe voor de transformatie

Door een uitvoerige analyse en vele gesprekken concludeerden ouders, professionals en beleidsadviseurs samen: taal is de ‘moonshot’ van de verandering! Dat is dan zowel de taal van kinderen als de taal van ouders. Taal is het doorbrekend principe.

Als ouders en kinderen taalvaardig zijn en zich kunnen uitdrukken ontstaat er contact. Dan worden ze gehoord en doen ze meer: met vrienden, een netwerk, in de wijk. Via taal laten we elkaar merken dat we willen begrijpen. Kinderen leren de taal van hun ouders.

We noemden het ‘Taal in Contact.’ Niet alleen de woorden leren, maar hiermee ook de ervaring van contact. We hebben geleerd dat professionals kunnen helpen door écht contact te maken. En door in alle activiteiten te zoeken naar hoe we contact, taal en taalvaardigheid een kans geven.

In de jeugdgezondheidszorg, bij speel-activiteiten, in de kinderopvang, in de jeugdhulp, in de cursussen en groepen van en met ouders etc. Constant jezelf de vraag stellen of je echt –gelijkwaardig- contact maakt, hoe ieder zich goed kan uitdrukken en of je elkaar begrijpt.

4. Werken aan de oorzaak van de oorzaak

‘Taal in Contact’ is dus zo'n oorzakelijke factor waar de vragen van ouders uit voortkomen én waar dus het aangrijpingspunt van de transformatie ligt. Bij een transformatie gaat het om het achterhalen van zo'n ‘oorzaak van de oorzaak

De vraag aan de partners is nu: hoe verstevigen we het taalaanbod voor zwangere vrouwen en heel jonge ouders? Dat de vormen aansluiten bij de gezinssituaties: de taallessen van de ouders, de taalondersteuning van de kinderen, via netwerken en collectief aanbod.

Samen hebben we één visie op taal, we werken vanuit de gedeelde kennis: één boodschap over het belang van taal, door de sleutelpersonen verder gebracht. We hebben steeds gewerkt aan een gezamenlijke mindset bij alle betrokkenen.

5. Via sleutelpersonen en grenswerkers

Om andere groepen ouders te bereiken dan die professionals nu bereiken, is een groep ouders in Overvecht is opgestaan om als ‘sleutelpersoon’ te fungeren. Zij zijn ‘grenswerkers’. Zij hebben een enorm netwerk onder inwoners en vormen bruggen naar organisaties en hun aanbod.

Veel ouders missen basale informatie of voelen zich onzeker. Dan kunnen de ervaren ouders In Overvecht hulp bieden. Want wat blijkt: veel ouders hadden graag eerder geweten dat taal al vanaf de zwangerschap van zo’n groot belang is. Of hoe ze het beste hun kinderen kunnen begeleiden bij het opgroeien.

De sleutelpersonen kunnen dichterbij komen, luisteren, begrijpen én ‘vertalen’ wat er nodig is. Zij helpen met contact leggen daar waar dat nodig is. Bijvoorbeeld hulp bij het vinden van taalcursussen werk, opvoeding of het opbouwen van een netwerk. Als ouders voldoende informatie hebben én de weg weten, dan zijn zij vervolgens zelf in staat om stappen te zetten. En dat geeft het vertrouwen dat iedereen nodig heeft om een goede ouder te kunnen zijn.

In Overvecht waren er al goede voorbeelden van dergelijke grenswerkers: bijvoorbeeld De Kidsclub en de moedergroep ‘Wij Moeders voor Elkaar’. Daar is op voortgebouwd. De essentie: niet de professionals leggen alle contacten, maar de -vertrouwde- sleutelpersonen in het netwerk doen dat. Binnen deze transformatie maken we dus gebruik van die praktijken in de wijk die er al zijn en die passen bij de bedoelde.

6. Een voorbeeld: Informatiepunt Oké Overvecht: een knooppunt van kennis, ervaring en contacten

Ouders in Overvecht runnen sinds april 2024 het informatiepunt OKé Overvecht. Professionals zijn er als gast en vormen een ring rond de ouders. Zij zijn dus de professionele grenswerkers: zij brengen informatie, kennis en netwerkcontacten. Zij ontmoeten daar ook ouders die ze normaal niet bereiken. Het OKé Informatiepunt is dus een ontmoetingsplek van zowel de inwoners als de professionals. Er ontstaat -al doende en al lerende- een knooppunt van kennis, ervaring en contacten. Dit vraagt een andere houding en stijl van werken van de professionals en dat werkt stimulerend.

Eenzelfde principe geldt voor management en bestuur. Waar ouders ook een rol spelen. Zij faciliteren deze ‘community up’ transformatie. Zij hebben doordacht wat volgens hen de gedroomde uitkomsten zijn en wat hun rol daarin is.

7. Conclusie, terug naar het doel: kinderen groeien gezond op, ouders steunen elkaar

Terug naar het doel van de transformatie rond het Jonge kind. Het gaat dus om kinderen die veilig en gezond opgroeien, met ouders die zelfvertrouwen hebben bij het laten opgroeien van hun kind. Ouders en kinderen die taalvaardig zijn, contact maken en zich uiten en ontwikkelen. Het gaat om kinderen die daardoor beter voorbereid naar school kunnen gaan en kunnen leren. Het gaat om preventie van mentale problemen op latere leeftijd. Doordat ouders kennis verwerven over wat er nodig is bij het opgroeien.

Doordat ouders zich gehoord voelen en zelf ook een kans krijgen om zich te ontwikkelen. Met hierin de noodzakelijk rol van grenswerkers: ouders als sleutelpersonen én professionals die grenzen overbruggen naar elkaar.