Kan AI de druk op de zorg verminderen?

Dat vroegen Raedelijn-adviseurs Marieke Oskam en Maureen Witjes zich de afgelopen maanden af. Om het antwoord op deze vraag te vinden, bezochten ze de Zorg & ICT beurs, het congres van de Nederlandse AI Coalitie, en lazen ze talloze artikelen en blogs over kunstmatige intelligentie. Ze nemen je graag mee in hun bevindingen. 

Welke uitdagingen staan de zorg te wachten? 

Marieke: “De gezondheidszorg staat voor een complexe uitdaging: een vergrijzende bevolking en een toename van chronische ziekten leiden tot een groeiende zorgvraag. Als we de zorg op dezelfde manier willen blijven leveren als we nu doen, zou in 2040 maar liefst 1 op de 4 Nederlanders in de zorg moeten werken. Dat is echt niet haalbaar, want nu is dat 1 op de 7. Om ervoor te zorgen dat we de groeiende zorgvraag aan kunnen, zijn dus andere oplossingen nodig. Het slim inzetten van AI om zorgverleners te ondersteunen, kan een deel van de oplossing zijn.”

Hoe kan AI de zorg helpen? 

Maureen: “In de afgelopen jaren zijn talloze waardevolle AI-toepassingen opgedoken in de gezondheidszorg. En vele toepassingen hebben zich bewezen als krachtige hulpmiddelen om de zorg te verbeteren. De technologieën stellen zorgverleners bijvoorbeeld in staat om snellere en nauwkeurige diagnoses te stellen en om behandelplannen te ontwikkelen. Ook kunnen AI-systemen taken automatiseren en optimaliseren, waardoor zorgverleners meer tijd kunnen besteden aan directe patiëntenzorg.

Daarnaast kan AI ook aan de voorkant van de zorg al ingezet worden om gezondheidsverschillen in kaart te brengen. Door AI-modellen te trainen op demografische en klinische data kunnen zorgverleners voorspellen welke groepen een verhoogd risico lopen op bepaalde aandoeningen. Hierdoor zijn gerichte preventieve interventies mogelijk, die de daadwerkelijke inzet van zorg kunnen voorkomen.” 

Waarom is AI nog niet overal ingevoerd?

Marieke: “Het klinkt allemaal fantastisch, maar er zijn nog wat obstakels die effectieve implementatie belemmeren. Er is bijvoorbeeld een gebrek aan grootschalige opschaling van bewezen succesvolle AI-toepassingen in de zorg. Dat komt vooral door alle verschillende IT-systemen, infrastructuren en workflows die de vele zorgorganisaties hebben. Het is daardoor onmogelijk om zo’n toepassing één-op-één te kopiëren naar een andere organisatie. Dat gaat pas na veel en uitvoerig maatwerk. En dat bemoeilijkt de opschaling flink. 

En dan kom je bij een ander belangrijk aandachtspunt, namelijk de financiële duurzaamheid. Hoewel de investeringen in AI op de lange termijn veelbelovend zijn, zijn de initiële kosten die gepaard gaan met de implementatie vaak hoog, waardoor veel organisaties terughoudend zijn om te investeren. Het ministerie van VWS is om die reden onlangs een stimuleringsregeling gestart voor aanbieders van zorg en ondersteuning (zie website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland RVO). Dit soort initiatieven kunnen organisaties stimuleren om toch te investeren.

Ook zien we dat regelgevende overwegingen soms een barrière vormen voor de grootschalige integratie van AI in de zorg. Hoewel regelgeving belangrijk is voor bijvoorbeeld het beschermen van de privacy van patiënten, is het voor veel organisaties lastig en tijdrovend om bij te blijven met alle nieuwe regelgeving die bij AI-toepassingen komt kijken. Tijd die er vaak simpelweg niet is. 

Daarnaast zijn er ethische vraagstukken over bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid bij het gebruik van AI in de zorg. Want doorgaans presteren de toepassingen nog niet perfect. Ik begrijp de ethische bezwaren heel goed. Maar menselijke zorgverleners maken helaas soms ook fouten en dat risico nemen we. Natuurlijk moeten we kritisch blijven kijken naar de AI-toepassingen die op de markt komen, maar enige vorm van imperfectie zullen we moeten accepteren. Want er is een groter risico dat er straks onvoldoende zorgverleners zijn en kwalitatieve zorg schaars wordt. De mate waarin we imperfecties van AI-toepassingen accepteren vereist echter een brede maatschappelijke discussie, waarin zowel zorgorganisaties als inwoners een stem moeten hebben.”

Onze conclusie

“Wij zijn onder de indruk van wat AI voor de zorg kan betekenen. Maar het is ook heel duidelijk dat er nog behoorlijke uitdagingen zijn die we met elkaar moeten overwinnen om de voordelen van AI volledig te kunnen benutten. Samenwerking tussen zorgprofessionals, beleidsmakers, technologie-leveranciers en juridische experts is essentieel om deze uitdagingen aan te pakken.
 

Als adviesbureau met veel expertise op het gebied van samenwerkingsvraagstukken in zorg- en welzijn, zijn wij sterk overtuigd van het motto "samen kom je verder dan alleen". Wij zien dan ook volop mogelijkheden om binnen samenwerkingsverbanden gezamenlijk te experimenteren, praktijkervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren. We lopen allemaal tegen dezelfde uitdagingen aan, dus waarom allemaal het wiel opnieuw uitvinden? 

Deel je ervaringen met ons!

Wij staan open voor samenwerking op dit vlak, om zo effectieve opschaling van bewezen succesvolle AI-toepassingen mogelijk te maken. Zodat kwalitatieve zorg ook in 2040 nog voor iedereen die het nodig heeft beschikbaar is.

Heb jij al mooie praktijkvoorbeelden die je met ons wilt delen? Of een visie op het gebruik van AI? Laat het ons vooral weten, want we zijn erg benieuwd!”